Nadaj nekrolog
Imię i nazwisko:

Jan Żabiński

Region:
Warszawa
Data emisji:
08.04.2022


Dr JAN ŻABIŃSKI

8.04.1897-26.07.1974


Jan Żabiński urodził się w Warszawie 8 kwietnia 1897 roku.
Jego ojciec Józef piastował wówczas urząd rejenta a jego dochody wystarczały na wygodne
życie dla sześcioosobowej rodziny- Jan był bratem trzech sióstr Marii, Hanny i Józefy.
Matka Jana- Helena Strzeszewska przekazała synowi miłość do natury.
Po ukończeniu renomowanego gimnazjum im. Jana Kreczmara,
Jan planował podjęcie studiów zoologicznych.
Niestety plany te przerwał wybuch I wojny światowej.
O młodego i pełnego zapału Jana Żabińskiego upomniała się
Polska Organizacja Wojskowa, potem działał też w kręgach Milicji Ludowej.
W 1919 r. Żabiński wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i wziął udział
w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.
Za odwagę na polu bitwy, młody podporucznik odznaczony został po raz pierwszy
Krzyżem Walecznych. (Po raz drugi to odznaczenie przyznano Żabińskiemu
w 1944 roku, za jego udział w powstaniu warszawskim).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Żabiński postanowił podjąć studia.
W 1923 r. zdobył dyplom uprawniający do nauczania geografii i przyrody w szkołach średnich,
a dwa lata później uzyskał stopień inżyniera agronomii
w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Zaraz potem obronił pracę doktorską z fizjologii na Uniwersytecie Warszawskim.
W dalszym ciągu rozwijał swe zainteresowania jako asystent, a później adiunkt
w Katedrze Zoologii Ogólnej i Fizjologii Zwierząt Domowych na SGGW.

W 1929 roku Jan Żabiński wygrał konkurs na stanowisko
dyrektora Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego.
Choć środowisko naukowe skrytykowało ten krok, Jan Żabiński postanowił
uczynić z warszawskiego ogrodu zoologicznego placówkę na najwyższym poziomie.
Wraz z żoną Antoniną zamieszkali w specjalnie zbudowanej dla nich willi na terenie ZOO.
W 1932 r. na świat przyszedł ich syn Ryszard.
Początki ogrodu były skromne pierwsze okazy zwierząt trafiały do ZOO z prywatnych
zwierzyńców i likwidowanych menażerii. Budowano nowe obiekty,
coraz bardziej nowoczesne wybiegi, wykonywano prace ogrodnicze.
Dzięki zapałowi Jana Żabińskiego już w 1935 r. zagraniczni eksperci
opisywali Warszawskie ZOO jako placówkę na najwyższym światowym poziomie.
Za dyrektorowania Żabińskiego udało się w Warszawie rozmnożyć
likaony i konie Przewalskiego.
Ukoronowaniem znakomitej passy były narodziny słonia indyjskiego w 1937 r.
Słoniczka Tuzinka
(imię podkreślające fakt, że był to dopiero dwunasty słoń urodzony w niewoli),
do dzisiaj pozostaje jedynym słoniem urodzonym w polskich ogrodach zoologicznych).

Gdy we wrześniu 1939 roku warszawskie zoo zostało zniszczone a potem oficjalnie zamknięte,
Jan pozostał w konspiracji.
Był wykładowcą na tajnym Uniwersytecie, zajmował się konstruowaniem
ładunków wybuchowych a na terenie Zoo urządził tajny skład broni.
W 1940 roku Antonina i Jan Żabińscy podjęli decyzję by ich dom
(Willa na terenie zoo ocalała podczas bombardowania) stał się kryjówką
dla osób narodowości żydowskiej.
Dziś szacuje się, że przez dom Żabińskich przeszło nawet 300 osób,
z których prawie wszyscy przeżyli wojnę.
Ich relacje przechowuje Instytut Yad Vashem w Izraelu.

W czerwcu 1944 roku urodziła się w domu na terenie ZOO
córka Antoniny i Jana - Teresa,
a zaledwie kilka tygodni później Jan przeszedł na drugą stronę Wisły
i wziął udział w powstaniu warszawskim.
Był dowódcą 8 plutonu I kompanii batalionu "Kiliński".
Ciężko ranny 8 sierpnia trafił do szpitala polowego a po upadku powstania
został wywieziony do Niemiec. Przebywał w Stalagu XI A Gross Lubars,
Stalagu XI Altengrabow i Oflagu X C Lubeck.
Do Polski powrócił w 1946 r.
Dzięki zaangażowaniu, ogromnej pracy i charyzmie Żabiński zdołał
odbudować po wojnie warszawskie zoo, pozostając na stanowisku jego dyrektora do 1951 roku.
Wtedy to ze względów politycznych został zmuszony do rezygnacji i opuszczenia Ogrodu.
W 1965 roku Instytut Yad Vashem odznaczył Antoninę i Jana Żabińskich
tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Jan będący wówczas gościem Instytutu został przez media poproszony
o komentarz do swojej działalności.
Odpowiedział krótko "Postąpiliśmy tak, jak należało.
Żadne to bohaterstwo. Zwykła ludzka przyzwoitość".
Jan Żabiński do końca życia mieszkał w Warszawie i był niezwykłym popularyzatorem
wiedzy przyrodniczej. Napisał kilkadziesiąt książek i wygłosił ponad 1000 audycji radiowych,
w których przybliżał słuchaczom i czytelnikom tajemnice natury.
O sobie mówił rzadko.
Tylko raz spisał swą relację dla Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie.
Jego słowa:
"Do żadnej partii nie należę i żaden program partyjny nie był moim przewodnikiem
w okresie okupacji. Jestem indywidualistą i nie lubię być krępowany reżimem.
Nie można mnie podciągnąć pod jakikolwiek strychulec.
Jestem demokratą Polakiem.
Czyny moje były i są konsekwencją pewnego nastroju psychicznego w wyniku wychowania postępowo-humanistycznego, jakie otrzymałem zarówno w domu rodziców,
jak i w gimnazjum Kreczmara .
" To dowód niezwykłej osobowości i siły charakteru.

Jan Żabiński zmarł w 26 lipca 1974 roku i został pochowany na Powązkach.
Pośmiertnie został odznaczony
Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą.


Olga Zbonikowska
Fundacja Rozwoju Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego PANDA

Szukaj nekrologów i wspomnień

Powiadom znajomego

Inne nekrologi